ماهنامه رواق هنر و اندیشه
پیاپی 44 (امرداد 1384)

نوشتار حاضر در یک بررسی مختصر، به تحولات و نواندیشی دینی در حوزه های عملی ایران در نیمه دوم قرن بیستم، یعنی پس از جنگ جهانی دوم می پردازد و مسائلی چون تعلیم و تربیت (مواد درسی و کتابهای درسی و شخصیتهای برجسیه این برهه) تحقیقات و شیوه های آن و استفاده از امکانات جدید ورود در مباحث سیاسی و ایجاد سازمان و تشکیلات اداری از جمله تحولات ایجاد شده در این دوره است که مورد بحث قرار می گیرد.

هر چند گفتمان ولایت فقیه از دهه های پیش از انقلاب در متون فقهی به کار رفته است، اما این حضرت امام (ع) بود که برای نخستین بار توانست حکومتی بر پایه ایده ولایت فقیه پایه ریزی کند و آن را بنیان نهد. جایگاه ولی فقیه در نظام سیاسی بعد از انقلاب و قلمرو اختیارات وی از مباحث چالش برانگیزی بود که از ابتدای پیروزی انقلاب در محافل علمی و دانشگاهی مطرح شد و در تدوین و تصویب قانون اساسی نیز به یکی از بحثهای مهم تبدیل گشت. مهمترین مقوله در این باب، اختیارات گسترده ولی فقیه است که گاهی در قالب صدور احکام حکومتی ظاهر می شود...

انقلاب اسلامی و حضور قدرتمند زنان مسلمان در بزرگترین رویداد سیاسی - اجتماعی قرن بیستم، توجه جهانیان را به ایران اسلامی و رویکرد تازه زنان جلب کرد و در پی آن تلاشهای زیرکانه ای برای تغییر چنین نگرشی صورت گرفت. پس از ورود جریانهای جدید به عرصه مباحث فرهنگی کشور، موضوع دفاع از حقوق زنان بویژه با ویژگی های غربی آن مطرح و برجسته شد و جریان جدیدی به نام فمینیسم چهره نشان داد. بر اساس آموزه های فمینیسم، گروهی از زنان برای رسیدن به استقلال مطلق در برابر مردان و رسیدن به حقوقی مشابه و برابر با حقوق مردان، حرکت جدیدی را آغاز کردند و حتی در مواردی برای ایجاد سازگاری بین فرهنگ دینی و غربی، این جنبشهای وارداتی را، فمینیسم اسلامی نام نهادند و تلاش برای توجیه مبانی و حقوق اسلامی بر پایه فرهنگ غربی را در دستور کار خود قرار داده اند. .

امام خمینی (ره) انقلابی را در سال 1357 به پیروزی رساند و در پی آن، رژیمی کهن و منفور را ساقط و نظامی جدید و مردمی را روی کار آورد و بحرانهای پس از آن را نیز بخوبی اداره کرد. اما چگونه؟ قبل از این که به چگونی این موفقیت و راز این پیروزی بپردازیم، دوسؤال پیش روی داریم: او کیست؟ و انقلاب اسلامی چیست؟ و به دیگر بیان او چگونه زیست و انقلاب چرا روی داد؟ در پاسخ به این دو سوال نخست شمه ای از زندگی امام را می کاویم، سپس عوامل پیروزی انقلاب اسلامی را بازگو می کنیم.

حق «آزادی بیان» یکی از حقوق سیاسی مدنی انسان شمرده می شود که در آموزه های مکتب اسلام تشویق و تایید شده است این حق در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از اسناد ین المللی پذیرفه شده است. مقاله حاضر، نخست به بیان اهمیت تعریف آزادی بیان می پردازد، سپس آموزه های اسلام را درخصوص آزادی بیان طی دو گفتار بررسی می نماید. در گفتار نخست مواردی چون تعقل، تدبر، گفتگوی احسن، اصل امر به معروف و نهی از منکر، اصل مشورت، حق انتقاد و نصیحت زمامداران به عنوان مبانی تایید کننده آزادی بیان در اسلام به شمار آمده اند...

هرمنوتیک شامل مجموعه بحثهایی درباره تفسیر متن و فهم آن است. در واقع، علمی است که متکفل بیان شیوه فهم و مکانیزه تفسیر متون است. برای هرمنوتیک می توان دو اصطلاح عام و خاص تصور کرد. اصطلاح عام آن، هر نوع پژوهشی را در باب تفسیر متن شامل می شود و اصطلاح خاص آن ناظر به مباحثی است که معنای متن را با توجه به فضای فرهنگی و علمی ذهن مخاطب در نظر می گیرد. هرمنوتیک فلسفی رویکردی جدید در باب تفسیر متن است که مبتنی بر مفسر محوری است...

با اندک تاملی در کلمات و بیانات امیر بیان علی (ع) به روشنی این نکته به دست می آید که مساله «عدالت و حکومت»، جایگاه خاص و اهمیت ویژه ای نزد آن امام بزرگوار داشته است. این دو مقوله به حدی مهم است که اگر تمام تلاشها و مجاهدات علی (ع) را در راه تحقق آن بدانیم سخنی به گزاف نگفته ایم، حکومت بدون عدالت برای آن حضرت، از آب بینی حیوانات یا کفش کهنه، کم بهاتر می نمود. بنابر اهمیت موضوع در همه دوره ها، بویژه جهان معاصر، تلاش شده تا در این نوشتار، موضوع مزبور، تحلیل و بررسی شود.